Beschrijving kaart

Homepage

Inhoud dokumenten

Het in de stadskern van het tegenwoordige Schaesberg gelegene deel III (links geschraffeerd) schijnt de eerste nederzetting op "gen scheidt" geweest te zijn. De aangegeven lenen II, III en VIII zijn volgens de stand van 1771 ingetekend. Het Prickenis ligt ca. 5 km westelijk van deze lenen en de annalen vermelden, dat hier het eerst een Conrad Pryck van Geysbach in 1381 een leen verhief, dat in 1389 door Hermann van Mulcken/Muylken overgenomen werd. Het Prickenis werd als "Rittersitz" genoemd en lag in lagere vruchtbare gebieden langs de Geleenbeek, terwijl de hoogte "op gen scheidt" in latere tijden ontginnen werd, naar men algemeen aanneemt. Eveneens in 1381 nu, wordt ene Colijn van der Anstel als ".. man van in geen Scheit met 23 boenre" vermeld. Hij verhief het leen Prickenscheit/-scheyt met "23 1/2 bunder akkerland en leenhof". Volgens de kaart is de oppervlakte van leen III te schatten op 44 bunder.Copyright Francois Prick van Wely 2005

Wat nu precies het "Prickscheyt" omvatte, is moeilijk te achterhalen, vooral omdat over de volgende honderd jaren weinig bekend is. Wel wordt een belening van Coen met vijf bunder land in de rekeningen van de Brabantse Rekenkamer tussen 26 augustus 1396 en 23 juni 1400 vermeld. Rond 1500 wordt een Johan van Gitzbach genoemd als ene leenman van "de groette hoeff van d(er) Anstele(n)" gelegen bij Kerkrade.
In Aken oefende gedurende een korte tijd van 1509 tot 1512 eveneens een Konrad (Coyn) genaamd Pryck, het amt van schepen uit. Officieel staat hij als schepen van 1509 tot 1530 geregistreerd. Deze Coyn en zijn broer Johann, waren nu ieder voor de helft bezitter van het "Hof zur Scheidt", met een aangegeven grootte van 49 bunder elk. Mogelijk is het Prickenscheyt een afgescheiden deel van de oorspronkelijke hoeve "in gen Scheyt", en vormde later met een ander belangrijk gedeelte, dat Janusscheid, ook Dortantsleen of Prickenleen genoemd werd, de centrale gebieden van het dorp Scheyd, de voorloper van het huidige Schaesberg. Habets gaat er eveneens vanuit, dat het "Hof zur Scheidt" en het Prickenscheyt niet hetzelfde waren.
De oorspronkelijke boerderij, de Hoef der Scheydt, was in 1537 aan ene Peter Prick gegaan. Deze in 1476 al genoemde Prick stierf in augustus 1544, waarna in dat jaar zijn opvolger Corneille Dortant het leen verhief. Twee eeuwen lang had deze familie daarna het leen in handen. Wanneer men in de bronnen leest, dat het Prickenscheyt ook Janusscheid, Dortantsleen of Prickenleen genoemd werd, dan kan men daaruit bijv. niet concluderen, dat het Dortantsleen en het Prickenleen hetzelfde waren. Veeleer is aan te nemen, dat bepaalde, niet in detail bekende stukken van deze lenen zo genoemd werden, en in een bepaalde tijd door de families met deze naam, tot leen verheven zijn geweest.Copyright Francois Prick van Wely 2005


Op de kaart staan in de omgeving van Heerlen veel namen, die direkt met de Prick's samenhangen: Colmont, Prickart, Schaesberg, Prickkoal, de tolpost van de drie vogels. Van 1381 to 1544 vinden we in de archieven materiaal over Pryck/Prick, daarna echter - en dat zal een gevolg van de woelige tijden aan het begin van de 80-jarige oorlog zijn -- verdwijnen de Prick's als belangrijke personen. Eerst bij de beginnende optekeningen in doop- en kerkboeken rond 1600, duiken ze weer vaker op, zonder dat we uit deze tussentijd iets weten over de familierelaties. Dat de Prick's in deze kontreien toendertijd een belangrijke rol gespeeld hebben, vinden we bevestigd in het feit, dat de allereerste steenkolenmijn een Prick-mijn was.Copyright Francois Prick van Wely 2005

Homepage
Inhoud dokumenten